از زمان پیدایش علم فاكتورهای انسانی تاكنون سه دوره متفاوت در حیات آن قابل تمایز می باشد. دوره اول كه برخی آن را عصر «نسل اول» این علم محسوب می دارند، تقریبأ مقارن با سال های 1945 تا1960 است. در این دوره كوشش بنیان گذاران علم فاكتورهای انسانی (و در آن زمان روانشنا سی مهندسی) منحصرأ معطوف و مصروف طراحی و بهبود ایستگاههای كار تعبیه شده در سلاح های مختلف مثل هواپیما، تانك، كشتی و غیره، طراحی مشاغل و عمدتأ كارهای یدی و بدنی، بهبود نمودارها و آلات و ادوات كنترل ماشین مثل اهرم، كلید و غیره و بطور كلی تسهیل روابط تعاملی انسان- ماشین در موارد بسیار اختصاصی، جزئی و در سطح «خرد» متمركز شد.

در فاصله سال های 1980 - 1960 كه در حقیقت «دوره دوم» حیات علم فاكتورهای انسانی است به لحاظ رواج استفاده از كامپیوتر در سطح جامعه و نیز افزایش میزان مشاغلی كه بیشتر نیازمند كار فكری بوده تا فعالیت یدی و بدنی، این علم با اولین مرحله تكاملی خود مواجه شد. در مقطع زمانی مذكور محققان این رشته بیشتر توجه خود را معطوف به مطالعه بر روی نحوه كسب و پردازش اطلاعات از جانب انسان كردند. در این دوره علم فاكتورهای انسانی مقولاتی در ارتباط با ظرفیت و قابلیت حواس شنوایی و بینایی جهت پذیرش و جذب و ضبط علایم و اطلاعات، طرز كار سیستم حافظه، توجه، ادراك، كارفكری تصمیم گیری و غیره را مدنظر قرار داد. این دوره را كه مصادف با پرتاب سفینه های با سرنشین به فضا توسط سازمان هوانوردی و فضایی امریكا (NASA) بود را می توان دوره شكوفایی و باروری علم فاكتورهای انسانی محسوب كرد كه ما حصل آن تالیف و تدوین مهم ترین كتب و مراجع این علم می باشد. البته لازم به یادآوری است كه یكی از مهم ترین حوادث در حیات علم فاكتورهای انسانی در اواخر این دوره، یعنی در سال 1979 ، به وقوع پیوست و آن حادثه ای در نیروگاه اتمی «تری مایل آیلند» واقع در ایالت پنسیلونیا در ایالات متحده امریكا بود. علت العلل این حادثه كه منجر به تعطیل همیشگی یكی از را كتورهای این نیروگاه و تخلیه موقت بیش از 140000 تن سكنه اطراف آن و میلیاردها دلار ضرر و زیان شد، همانا سر در گمی و اشتباه كاركنان اطاق كنترل عنوان شد. علت آن نیز به نوبه خود عدم ملحوظ داشتن ملاحظات اولیه فاكتورهای انسانی در طراحی اطاق كنترل ذكر شد و این امر در تمام گزارشات و تحقیقات بعدی به عنوان مهمترین نقص «فنی»این نیروگاه تشخیص داده شد. در هر صورت این واقعه نقطه عطفی در تاریخ علم فاكتورهای انسانی محسوب می شود، زیرا كه موجب آشنایی مقامات كشوری و افكار عمومی در امریكا با اثرات حیاتی توجه به ملاحظات این علم در بهره برداری سالم و صحیح از تكنولوژی گردید.

در حقیقت از این زمان بود كه علم مزبور به طور جدی به عنوان علمی موثر برای «پیشگیری» حوادث صنعتی با آسیب های جانی و مالی شناخته و مورد استفاده قرار گرفت . دوره سوم یا به عبارت دیگر «نسل سوم» علم فاكتورهای انسانی در آغاز دهه هشتاد (میلادی) آغاز شد.در این زمان تدریجا این اندیشه متبلور شد كه در رابطه انسان با ماشین، نه تنها باید به بررسی تعامل این دو عامل در سطح بررسی ایستگاه های كاری و توانائی های روانی انسان ها پرداخت، بلكه در سطوح دیگر، از جمله آموزش و تحلیل عملكرد انسانها در حوزه ای فراخ تر و فراتر از محیط كاری درون اتاق كنترل و یا كابین خلبان را باید مورد بررسی قرار داد (علت تحت توجه قرار گرفتن این مقولات كه شاید به ظاهر دور از عرصه های محیط كاری قلمداد شوند، همانا تاثیر مستقیم و نهایی آنها بر رفتار و عملكرد انسان اپراتور در حال انجام كار می باشد.) بدین ترتیب قلمروی «كلان» علم فاكتورهای انسانی متولد شد و مقولاتی از قبیل تاثیر تكنولوژی روی سازمان و مدیرت واحدهای صنعتی، نیازهای خاص سازمانی و اداری یك تكنولوژی مخصوص، نقش ساختار سازمانی در عملكرد و ایمنی یك تكنولوژی، تاثیر فرهنگ نهادی و سازمانی بر روی كارایی، كیفیت تولید و ایمنی و بالاخره اثرات فرهنگ جامه بر روی كاردهی و عملكرد كل سیستم متشكل از مورد مطالعه قرار گرفت.

فهرست مطالب

مقدمه ................................................................. 1

مداخله ارگونومی در كشور های در حال توسعه ................................... 3

انتفال تكنولوژی و ارگونومی................................................ 6

كارهای آموزشی – پژوهشی در ایران .......................................... 9

مداخله ارگونومی در صنعت ...................................................... 10

بررسـی ارگونومی درایران................................................. 13

مداخله ارگونومی در بزرگترین شركت خودروسازی ایران ............................ 16

- معرفی روشها و بیان تجربیات ................................... 16

- مقدمه و اهداف ................................................ 16

- مواد و روش ها ................................................. 19

- بحث ............................................................................ 27

بررسی علل غیبت از كار در شركت ایران خودرو ........................................... 31

- مقدمه ............................................................... 31

- وضعیت موجود در شركت ......................................... 36

- روش انجام كار .................................................. 37

- نتیجه گیری......................................... 38

طرح كنترل آلودگی صوتی در خطوط صافكاری سالن بدنه سازی شركت ایران خودرو ...................... 43

- مقدمه و اهداف ........................................... 44

- روش انجام كار.................................................... 45

طرح بهینه سازی ایستگاه های كار .................................................................... 49

- مواد و روش ها ............................................ 51

- نتایج ............................................................... 52

- بحث ................................................................... 53

پیشنهادات .............................................. 55

و درآخر ................................................ 56

منابع 59